Mâm cỗ Tết ba miền tuy có nhiều khác biệt nhưng chung quy lại đều có cơm, xôi, bánh chưng, bánh tét ăn kèm với các loại dưa muối đặc trưng của từng miền, phản ánh bản sắc văn hóa, lịch sử, địa lý của một đất nước có nền văn minh lúa nước.
1/ Mâm cỗ Tết miền Bắc
Mâm cỗ Tết miền Bắc, đặc biệt là của người Hà Nội thường rất bài bản theo đúng nét cổ truyền của dân tộc. Mâm cỗ Tết miền Bắc thường có 4 bát, 4 đĩa tượng trưng cho tứ trụ, bốn mùa và bốn phương. Cỗ lớn gồm 6 bát 6 đĩa hoặc 8 bát 8 đĩa tượng trưng cho phát lộc, phát tài. Có khi mâm cỗ lớn phải xếp cao đến 2 hoặc 3 tầng. Theo truyền thống ngày xưa phải bày lên mâm gỗ hoặc mâm đồng, đi cùng với bát chiết yêu và đĩa cây mai.
Bốn bát gồm một bát chân giò lợn hầm măng lưỡi, một bát bóng thả, một bát miến và một bát mọc nấm thả. Ngoài ra, nhiều gia đình còn chuẩn bị thêm một bát su hào thái chỉ ninh kỹ, một bát chim hầm để nguyên con, một bát gà tần hay nhiều gia đình giàu có xưa còn bày thêm bào ngư, vi cá để mâm cỗ thêm đầy đặn và sang trọng.
Bốn đĩa gồm một đĩa thịt gà, một đĩa thịt lợn, một đĩa giò lụa, một đĩa chả quế. Thậm chí nhiều gia đình còn bày thêm đĩa thịt đông - món ăn đặc trưng cho những ngày lạnh miền Bắc, đĩa giò thủ, đĩa xào hạnh nhân, đĩa cá kho riềng, đĩa nộm su hào hoặc nộm rau cần và nem rán.
Bánh Tết ở miền Bắc phổ biến nhất là bánh chưng ăn kèm với dưa hành. Món tráng miệng thì có mứt sen, mứt quất, mứt gừng, chè kho... Nghe kể có vẻ nhiều món lắm nhưng mỗi món chỉ bày vào một bát hay đĩa nhỏ gọn gàng nên mâm cỗ Tết vừa đa dạng, hài hòa, lại vừa đẹp mắt.
2/ Mâm cỗ Tết miền Trung
Miền Trung với thời tiết khắc nghiệt và đặc điểm khí hậu đặc trưng, nên nét văn hóa ẩm thực cũng có đôi phần khác biệt. Những món cơ bản thường thấy trong mâm cỗ miền Trung bao gồm thịt gà luộc, thịt heo luộc hoặc thịt heo ngâm với nước mắm, bánh Tết, trứng chiên, đồ xào, ram cuốn, canh, rau sống, cơm trắng… Điểm đặc biệt ở đây là các món ăn được chia ra thành từng đĩa nhỏ, mỗi thứ một ít, được bày biện trên chiếc mâm tròn, như một cách thể hiện sự chắt chiu và san sẻ.
Ngoài ra những món Tết của miền Trung còn chú trọng đến yếu tố lưu trữ nên thường có các món mặn như: tôm rim, thịt kho Tàu, cuốn ram, thịt hon, gà rán, thịt phay, nem, tré, thịt ngâm nước mắm…rồi có thêm các món đồ mộc như măng khô xào thịt, mít trộn, giá xào nham... Thêm vào đó với thói quen “cuốn” trong văn hóa ấm thực nên dù trong mâm cỗ Tết ở miền Trung cũng thường xuất hiện các món cuốn từ thịt luộc cuốn bánh tráng, nem lụi cuốn bánh tráng, rồi thịt kho, cá kho, cá hấp cũng có thể cuốn chung với bánh tráng và rau sống.
Ngoài một số tỉnh Bắc Trung Bộ như: Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh…vẫn mang sắc thái của cỗ miền Bắc với quan niệm “mâm cao cỗ đầy”, luôn đầy đủ giò, gà, bánh chưng…thì các tỉnh còn lại có nhiều điểm khác biệt với cỗ miền Bắc. Món bánh chưng được thay bằng bánh tét, không ăn dưa hành mà là dưa món và nổi bật là các món bánh phong phú và đa dạng: bánh sen tán, bánh măng, bánh mận, bánh bó mứt, bánh tổ, bánh phục linh… được chế biến bằng cách hấp, nướng hoặc sấy kỹ, có vị ngọt đậm được để ăn dần đến cả tháng vẫn không hư hỏng.
Với Huế, mâm cỗ Tết có phần đặc sắc và công phu hơn, mang một nét cung đình xưa. Bên cạnh các món cầu kì như gỏi vả, gà bóp rau răm, cơm bò nấu thưng, chả ram, nem, tré… thì các món bánh mứt mới là điểm nhấn tạo nên sự tinh tế cho mâm cỗ. Có thể kể món bánh đậu xanh nặn hình trái cây, bánh bó mứt hoặc món mứt quất còn nguyên quả và các món mứt gừng xăm, gừng khô, mứt sen, mứt bát bửu vừa đẹp lại vừa ngon.
3/ Mâm cỗ Tết miền Nam
Miền Nam với đặc trưng của một vùng đất có nhiều sản vật trù phú, thời tiết thuận lợi cho các loại cây, trái, gia súc, gia cầm hay thủy sản phát triển. Vì thế, mâm cơm ngày Tết của miền Nam có phần phong phú và không gò bó về nghi thức. Tuy nhiên mâm cơm cúng ông bà ngày 30 Tết ở miền Nam lại luôn có thịt heo kho nước dừa với trứng hoặc cá lóc kèm dưa giá, canh khổ qua nhồi thịt. Ngoài ra mâm cỗ Tết của Nam bộ cũng không thể thiếu các món nguội như gỏi ngó sen, tai heo ngâm dấm, tôm khô – củ kiệu, giò heo nhồi, phá lấu, nem, lạp xưởng tươi…
Canh khổ qua là món ăn không thể thiếu trong mâm cỗ Nam bộ. Theo quan niệm dân gian thì khổ qua là món ăn mong muốn sự khổ cực trong năm cũ qua đi, để chào đón điều tốt đẹp sẽ tới trong năm mới.
Bánh tét của người miền Nam có đôi phần khác biệt so với bánh tét miền Trung. Bánh tét miền Trung được gói chặt, nhân đậu xanh ít và chú ý đến yếu tố bảo quản được lâu thì bánh tét miền Nam đa dạng hơn về cả phần vỏ lẫn phần nhân. Phần nếp bên ngoài có khi được trộn lẫn với dừa nạo, có khi với đậu đen, hoặc là hạt điều, lá cẩm, lá dứa tạo ra nhiều màu sắc khác nhau.
Phần nhân thì ngoài nhân đậu xanh với mỡ, còn có nhân chuối, nhân thập cẩm, nhân đậu xanh trứng muối. Một số nơi còn tạo hình bên trong bánh thành hình hoa mai, hình chữ thọ, chữ phúc. Khi cắt ra trông rất đẹp và độc đáo. Tuy nhiên phổ biến nhất vẫn là loại bánh tét nhân đậu xanh với thịt mỡ và lòng đỏ trứng muối. Khi bày ra bàn sẽ dọn ra ăn kèm với dưa món, củ kiệu, tôm khô, lạp xưởng, cà rốt, củ cải ngâm nước mắm.
Mâm cỗ Tết của người miền Nam không thể thiếu bánh tét ăn kèm củ cải, cà rốt chua ngọt.
Cũng như ở miền Bắc và miền Trung, ở miền Nam không thể thiếu các món tráng miệng đa dạng với các loại mứt trái cây như mứt dừa, mứt me, mứt mãng cầu, mứt củ năng, bánh ít ngọt, kẹo thèo lèo và kẹo chuối… Ngoài ra ở miền Nam còn có món tráng miệng rất đặc sắc đó là cơm rượu.
Còn chần chừ gì nữa mà không xách ba lô lên và đến với nơi đây để khám phá nhiều điều thú vị hơn nữa.
Khi bạn cần bất cứ thông tin du lịch nào, hãy liên hệ với chúng tôi để được tư vấn miễn phí:
TRUNG TÂM ĐIỀU HÀNH DU LỊCH CLOUDTOUR
Đ/C: 54 Cách Mạng Tháng Tám, Quận Cẩm Lệ, Đà Nẵng
Website: www.cloudtour.vn Email: [email protected]
Hotline: 0935 43 0234